Enver YILMAZ DEMİRELÖzge ÜNALMehmet PALANCIMehmet KANDEMİRAlp ÖREKGözde AKKINTürkay DEMİRMehmet Fatih ÜSTÜNDAĞSeniha GÜRÇAĞ NAŞİTÖmer AYDEMİRZiya SELÇUK2024-07-242024-07-2420151300-1337http://akademikarsiv.cbu.edu.tr:4000/handle/123456789/22076Bu çalışmanın amacı, Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM)ne dayalıolarak erişkinler için geliştirilen Dokuz Tip Mizaç Ölçeğinin (DTMÖ)1 1 -16 yaş arası ergen formunu (DTMÖ -E) geliştirmek (Çalışma I) veDTMM tipleri ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)arasındaki ilişkiyi incelemek ve değerlendirmektir (Çalışma II).Çalışma Iin örneklemi 11 -16 yaş aralığındaki 1240 öğrencidenoluşmaktadır. 90 maddeden oluşan ölçeğin pilot formu doğrulayıcıfaktör analizi, yakınsak ve ayırma (diskriminant) geçerliği ile testedilmiş ve ölçeğin 82 maddelik son hali hazırlanmıştır. Ölçütgeçerliği için ise Beş Faktör Modeline dayanan Temel KişilikÖzellikleri Envanteri (TKÖE) kullanılmıştır. Sonuçlar, DTMÖ -Enin11 -16 yaş arası ergenlerin mizaç tiplerini değerlendirmedekullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunugöstermektedir. Uyum indeksleri χ2 /df <3; SRMR, 0.06; RMSEA,0.045; CF I, 0.909: TLI, 0901 olarak geçerlik verilerini desteklernitelikte hesaplanmıştır. Çalışma IInin örneklemi ise DSM-IV tanıölçütlerine göre DEHB tanısı almış 56 ergen ve mental retardasyon /tıbbi rahatsızlık ve DEHB tanısı bulunmayan 56 öğrencidenoluşmaktadır. Katılımcıların mizaç tipleri, Çalışma-I ile Türkkültürüne uygun olarak geliştirilen DTMÖ -E aracılığıyladeğerlendirilmiştir. Çalışmanın bulguları, DEHBli ergenler arasındaDTMM tiplerinden DTM7 ve DTM8in DEHB tanısı almayan grubagöre daha fazla bulunduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, bazımizaç tiplerine ait özelliklerin DEHB ortaya çıkmasına yatkınlaştırıcıetkisinin olabileceği, bu özelliklerin aşırı şiddette yaşanmasınınDEHB benzeri bir görünüm ortaya çıkarabileceği ve nörogelişimselbir hastalık olan DEHBin kişinin mizaç özellikleri ile etkileşerekDEHB kliniğini sergileyebileceği tartışılmıştır. Mevcut bulgular,eğitim çevrelerinde öğrencilerin özellikle son yıllarda sıklıklagelişimsel bir sorun olmadığı halde DEHB olarak etiketlenmesi vesınırlı gözlemlerle kolay tanı konmasıyla ilgili eleştirileridestekleyebilecek niteliktedir. Bunun yanı sıra DTMMnin yaklaşımısayesinde mizaç temelli tanı, tedavi ve psikososyal destekprogramlarının oluşturulabileceği ve mizaç özellikleriyle etkileş en birfaktör olarak DEHBin ergenlerin gelişim süreçlerinde kişilik yapısınanasıl bir etkide bulunacağının öngörülebileceği öne sürülmektedir.Çalışmamız, Türkiyede 11 - 16 yaş arasındaki ergenlerin mizaçtiplerini değerlendirmeye yönelik ilk ölçek gelişt irme çalışmasıolmanın yanı sıra, DTMM tipleri ile DEHB arasındaki ilişkiyiinceleyen ilk çalışma olma özelliğindedir.tur[Sosyal > Sosyal > Eğitim, Eğitim Araştırmaları]Araştırma Makalesi