Züleyha USTAOĞLUHüseyin YILMAZ2024-07-242024-07-2420221305-1458http://akademikarsiv.cbu.edu.tr:4000/handle/123456789/20741USTAOĞLU, Züleyha; YILMAZ, Hüseyin, Nizâm-ı Cedîd’in Taşrada Uygulanması: Saruhan Sancağına Dair Bulgular, CTAD, Yıl 18, Sayı 35 (Bahar 2022), s. 35-65. XVIII. yüzyılda yaşanan gelişmeler Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşrada bir dönüşüm yaşamasına neden olmuştu. Bu süreç sonrasında özellikle taşrada ayan sınıfı giderek güçlenip bulundukları bölgelerin yöneticileri konumuna gelmişlerdi. Bu doğrultuda Karaosmanoğlu ailesi de Saruhan sancağında ön plana çıkmış ve bölgenin en güçlü ayan ailesi konumuna yükselmişti. Taşrada yaşanan bu gelişmeler ve devletin cephelerdeki mağlubiyetleri III. Selim’in yeni bir reform programı başlatmasına ön ayak oldu. Öncelikle ne yapılması gerektiğine dair devletin önde gelenlerinden ıslahat layihaları yazılması istendi. Bu ıslahat layihalarında en önemli meselelerin başında askerî bir reformun yapılması gerekliliği yer almaktaydı. Bununla birlikte layiha yazarları taşradaki düzenin bozulması, ayanın taşradaki konumu ve taşrada nasıl bir reform yapılması gerektiği üzerinde fikir beyan etmişlerdi. Her ne kadar yazarlar arasında taşrada nasıl bir reform yapılması konusunda fikir birliği bulunmasa da taşrada bir reformun yapılması fikri uzlaşı oluşturmaktaydı. Bu kapsamda başlatılan Nizam-ı Cedid bir süre sonra taşrada da uygulanmaya konulmuş ve modern talim ve terbiyenin uygulanması için ya kışlalar kurulmuş ya da İstanbul’daki kışlalar için asker yazımı istenmişti. İstanbul, Anadolu’da Nizam-ı Cedîd’i uygulamaya koymak için bölge ayanları ile bir iş birliğine gitmişti ve Nizam-ı Cedîd’e dâhil olan bölgeler için yeni ekonomik fırsatlar sunmaktaydı. Saruhan Sancağı için ise Karaosmanoğlu ailesi bölgede reformun uygulayıcısı konumundaydı. Nizam-ı Cedîd’e dâhil olmak hem bölge yöneticilerine hem de yeni düzenin neferine dönüşecek reayaya yeni ekonomik olanaklar sunmaktaydı. Bu durum İstanbul için reformun uygulanmasında ayanın yereldeki gücünden yararlanmayı sağlarken ayan için de hukukî bir statü kazanma fırsatı, hem de ekonomik anlamda güç kazanma imkânı yaratmaktaydı.turAraştırma Makalesi