KÂSIM-IENVÂR’IN EDEBÎ MİRÂSIVE KLASİK TÜRK EDEBİYATINA ETKİSİ:SARI ABDULLAH EFENDİ ÖRNEĞİ
Abstract
Kâsım-ı Envâr (ö. 837/1433), Timur’un (1370-1405) oğlu Şâhruh (1405-1447) döneminde Gîlân, Herat, Semerkant ve Horasan civârında yaşamış bir sûfî şâirdir. Hayatı hakkında bilgi veren kaynaklardan onun Şeyh Sadreddîn-i Erdebilî’nin (ö. 794/1392) müridlerinden ve halifelerinden olduğu anlaşılmak-tadır. Ni‘metullâhiyye, Kalenderiyye, Nakşibendiyye gibi dönemindeki diğer tasavvufî çevreler ile de yakın ilişkiler içinde olan Kâsım-ı Envâr bu ilişkileri sebebiyle zaman zaman siyâsî otorite tarafından kovuşturmaya uğrasa da cez-beli tavırları ve âşıkâne şiirleri ile gittiği şehirlerde devlet büyüklerinin de içinde bulunduğu geniş mürid halkalarına hitap etmeyi başarmıştır. Kâsım-ı Envâr, renkli kişiliği ve şiirleri ile Türk edebiyatı tarihinde de etkisi görülmüş bir şâirdir. 17. yüzyıl Melâmî müelliflerinden Sarı Abdullah Efendi Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî isimli Mesnevî şerhinde Kâsım-ı Envâr’ın şiirlerinden sık-lıkla istifâde etmektedir. Bu makalede Türk edebiyatına etki eden bir figür olarak Kâsım-ı Envâr’ın edebî kimliğini ortaya koyacak şekilde hayatına dair kaynak-ları, biyografisini, eserlerini ve dönemini incelemeyi amaçladık. Ayrıca bir Kâsım-ı Envâr okuyucusu olarak Sarı Abdullah Efendi’nin Mesnevî şerhinde Mesnevî ile Kâsım-ı Envâr Dîvân’ı arasında kurduğu ilişkiye dikkat çekmeye çalıştık..