Özbekistan’da Yer Adlarının Tematik İncelemesi
No Thumbnail Available
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Bir bölgedeki yer adlarını inceleyen toponimi, ad bilimin bir alt kolu olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde yapılan çalışmalarla yaygınlaşmış, neredeyse ayrı bir bilim dalı hâline gelmiştir. Ülkemizde dil alanında yapılan çalışmalarda “toponimi” yerine daha çok “yer adı bilimi” ifadesi kullanılmakta yapılan çalışmalar ise “yer adı çalışması” şeklinde ifade edilmektedir. Toplumun dil, tarih ve kültür hazinesinin geleceğe aktarılmasında önemli rolü olan yer adları, kültür hafızasının sürekli canlı kalmasına yardımcı olur. Şehir, ilçe, köy, dağ, tepe, nehir gibi yerlere verilen adlar o bölgede yaşayan halkın izini taşır. O bölgede yaşayan halk yok olsa ya da başka bir yere göç etse dahi yer adları kendini korumaktadır. Bu nedenle yer adlarını inceleyerek geçmişte o bölgede kimlerin yaşadığını, halkın dil, kültür yapısının nasıl olduğunu, geçim kaynaklarının neler olduğunu, hangi dillerin etkisine maruz kaldığını tespit etmek mümkündür. Ayrıca yer adlarına bakarak o bölgede yaşayan halkın etnik yapısının nasıl olduğunu, hangi boyların birleşiminden oluştuğunu belirlemek mümkündür. Bu çalışmada Özbekistan’da yayımlanmış yer adları sözlüklerinden yararlanılmıştır. Taranan sözlüklerde Özbekistan yer adları tematik inceleme yöntemine göre sınıflandırılmış, her başlık altında örnekler verilmiştir. Yapılan bu çalışmayla Özbek Türklerinin oluşumunda hangi boyların ve oymakların katkısının olduğu görülecektir. Ayrıca yaşanılan yerlere isim verilirken Özbeklerin tercihlerinin nasıl olduğu, geçmişten günümüze kadar yaşayış biçimlerinin nasıl olduğu, hangi dilleri kullandıkları ve hangi dillerin etkisinde kaldıkları tespit edilmiş olacaktır. Çalışmanın giriş bölümünde toponimi konusunda genel bilgiler, Türkiye’de ve Özbekistan’da yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verilmiştir. Sonrasında inceleme kısmında Özbek yer adları tematik olarak sınıflandırılmış, yer adlarının oluşumuyla ilgili açıklamalar yapılmıştır.