TÜRKLERİN İKİ KADİM MERKEZİ BUHARA VE SEMERKANT İLE ALAKALI OSMANLI ARŞİV VESİKALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Abstract
Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Türk topluluklarının zirve çağınıtemsil eden Osmanlı Devleti askeri ve siyasi faaliyetleri açısından büyükölçüde batı yönünde hareket etmiş olsa da bir Cihan Devleti olarak çokfarklı coğrafyalarla temas kurmuş ve oralardaki gelişmelerleilgilenmiştir.Bu bağlamda Orta Asya ve Türkistan coğrafyası, AnadoluTürklüğü için kadim ata yurdu olarak ayrı bir anlam ifade etmektedir.Klasik Osmanlı çağında yoğun bir kültürel temasın olduğu bucoğrafyalarla siyasi/askeri ve ticari ilişkiler asla eksik olmamıştır.Önceleri İran’da kurulan Safevi Devletinin oluşturduğu tehdit dahasonra Rus Çarlığının istilaları karşısında Türkistan Hanlıkları içinOsmanlı Devleti doğal bir müttefik ve hatta bir koruyucu güç olarakalgılanmıştır.Osmanlı Devleti, 16. yüzyıldan başlayarak, son dönemlerinekadar, Türkistan coğrafyasındaki hanlıklar ile siyasi ve diplomatikilişkilerini sürdürmüştür. Bu ilişkilerin tarihi bir tanığı olmak üzeresadece Buhara ve Semerkant ile ilgili olan belgelerin sayısı binigeçmektedir. Osmanlı arşiv belgelerinde Türkistan coğrafyasındakisiyasi, askeri, ticari ve kültürel gelişmeleri gözlemlemek mümkünolduğu gibi Osmanlı Devleti ile Türkistan Türkleri arasındaki ilişkilerinboyutunu anlamak da mümkündür. Bunlar Türkistan ve Türkiyearasındaki tarihi ve kültürel bağları gözler önüne sermek açısındanbüyük bir öneme sahip tarihi yadigarlarıdır. Bildirimizde, Osmanlı Arşivlerinde bulunan bu belgelerin kronolojive konu bakımından değerlendirilmesi yapılarak, Türk topluluklarınınortak tarihi ve kültürel bağlarının anlaşılmasına katkı sağlamakamaçlanmaktadır.