Cumhuriyet arşivi belgelerine yansıyan Balya Rum emvâl-i metrûkesi
Abstract
Balya bir yerleşim yeri olarak Osmanlı Devleti’nin klasik dönemlerinde var olmuştur. Ancak bu yerleşim yeri, 19.yüzyıl sonlarına gelindiğinde küçük bir köy yerleşimi olan günümüzdeki yerine taşınmıştır. Yabancıların işlettiği Balya madenlerinin gelişimiyle eş zamanlı olarak nüfus bakımından artış gösteren köy (Maden köyü), gelişmiş bir kasabaya dönüşmüştür. Bu gelişmeyle birlikte hem belediye teşkilatı kurulmuş hem de idari olarak nahiyeden kazaya tahvil olunmuştur. Balya kazası, madenleri nedeniyle bünyesinde gayrimüslim nüfus da barındırmıştır. Gayrimüslim nüfus daha ziyade Rumlardan oluşmaktadır. Rum nüfus birkaç köyde yoğunlaşmış olup bu yerleşim yerlerinden biri Maden köyüdür. Maden köyü aynı zamanda Balya madenlerinin çıkarıldığı bölgeden olduğundan burada Rum nüfus önemli bir yer tutmaktadır. Maden köyünün gelişmesine paralel olarak Rum nüfus da artmıştır. Ancak Balkan Savaşları sonrasında ve Birinci Dünya Savaşı sırasında Balya kazasındaki Rum nüfusun önemli bir kısmı Yunanistan’a firar etmiştir. Firariler sahip oldukları mallarını bırakarak gitmişler ve bu terk edilen mallara emvâl-i metruke adı verilmiştir. Bu araştırmada Cumhuriyet Arşivi Toprak ve İskân Genel Müdürlüğü (muhacirin) fonunda yer alan Balya kazasındaki Rum emvâl-i metrukesi ile ilgili belgeler tarama ve aktarma yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiştir.