ÇAĞDAŞ AZERBAYCAN EDEBİYATI’NA YANSIYAN ERMENİ MESELESİ
Abstract
Bu çalışmamızda, Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan ve "Ermeni meselesi" olarak da isimlendirilen çatışmaların edebiyata yansımasından bahsedilmiştir. Ayrıca Ermeni meselesindeki gerginlik mevzularından olan Dağlık Karabağ bölgesindeki hadiselerin çıkış sebepleri üzerinde de durulmuş, kaotik ilişkilerin edebi eserlere nasıl aksettiği irdelenmiştir.Ortaya çıkan çatışmalar; Azerbaycan Türkleri ve Ermenileri sosyal, kültürel, siyasi ve psikolojik olarak olumsuz yönde etkilemiştir. Edebiyata da keskin biçimde sirayet etmiş olan bu kavga ortamı, Azerbaycan edebiyat tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. 1980'li yılların sonlarında Azerbaycan'a bağlı Karabağ, Ermeniler tarafından işgal edilince Azerbaycan edebiyatında savaş psikolojisi ve millî birlik düşüncesi belirgin biçimde öne çıkar. Çağdaş Azerbaycan edebiyatının dikkate değer ediplerinden Anar Rızayev, Bahtiyar Vahabzade, Nebî Hazri, Sâbir Rüstemhanlı, Elçin Efendiyev ve İsmail Şıhlı gibi isimler millî birlik ve beraberliğin önemini vurgulayan eserler kaleme alırlar. Gerek kendileri, gerekse onların izinden giden Azerbaycan edipleri, Ermeni meselesini de ele alıp eserlerinde ciddi bir konu olarak işlemiştir.Sadece Azerbaycan edebiyatı ile sınırlı kalmayan Ermeni meselesi, Türkiye Türklerinin edebiyatında da yoğun biçimde karşımıza çıkar. Türkiye'de eserlerinde Türk-Ermeni ilişkilerini olumsuz yönleriyle ele alan epeyce roman ve hikaye yazarı bulunmaktadır. Bununla birlikte ilişkileri olumlu bakış açısıyla değerlendiren edipler de mevcuttur. Olumlu yaklaşım sergileyenler, halklar arasındaki kültürel benzerlikleri öne çıkarmış, karşılıklı ılımlı tavırları desteklemiş ve düşmanca yaklaşımın sebeplerini irdelemişlerdir. Olumlu yaklaşım gösteren romancılar, bilhassa dil ile edebiyattaki benzerlik ve ortak noktalar üzerinde durmuşlardır. Bununla birlikte, Azerbaycan’da ve Türkiye'deki kimi yazarlar, eserlerinde Ermeni halk edebiyatı ve folklorunda yer alan Türk kültürüne ait unsurları tarihi gerçekliğe bağlı kalarak işlemişlerdir.