Şer‘î Hükmün Hitabullah Üzerinden Tanımlanması
Abstract
Fıkıh usûlünün en temel meselelerinden biri olan hüküm konusu, usûl tartışmalarının mihenknoktasını oluşturur. Özellikle ilk dönemden itibaren hüsün ve kubuh meselesi ile Allah’ın kelamsıfatı başta olmak üzere kelamî eğilimlerle birlikte ele alınarak değerlendirilmeye tabi tutulanhükmün tanımındaki “hitabullah” kaydının araştırmaya değer bir konu olduğu muhakkaktır. Zirahükmün tanımındaki bu kayıt, fıkhın menşeinin vahiy olduğunu ve hükme ulaşmada beşer aklı-nın ötelenmediğini –detaya yönelik farklılık olsa da- vurgulamakla birlikte içtihat ile elde edilenhükmün geçerliliğinin/şer‘îliğinin ancak ilahî iradeyi temsil eden hitap kavramı/vahiy üzerindenkurulacak irtibata bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda tarihi süreç içerisinde hük-mün nasıl tanımlandığı, hitabullah kaydının kelamî boyutu ve bu kaydın usûlî tartışmalara yöne-lik etkisinin ne olduğu büyük bir önem arz etmektedir. İşte bu makalede biz, tarihi süreç içeri-sinde hükmün nasıl tanımlandığını ortaya koyarak hükmün tanımındaki “hitabullah” kaydınınşer‘î delillere yönelik herhangi bir sınırlama getirip getirmediğini ve hükmün şer‘îlik vasfınınnassın nazmı ile sınırlı olup olmadığını araştırmayı hedeflemekteyiz.