ÂŞIK ÇELEBİ'NİN ARAPÇA, NEV ÎZÂDE ATÂYÎ'NİN TÜRKÇE ŞAKÂİKU'N- NU MÂNİYYE ZEYLİNDEKİ ORTAK BİYOGRAFİLERİN MUKAYESESİ
Abstract
Biyografi mühim bir edebî tür olup bunun Osmanlı sahası Türkedebiyatındaki karşılığı terceme-i hâldir. Şuara tezkirelerinden sonra Osmanlısahasının en yaygın terceme-i hâl örnekleri Şakāikun-nu mâniyye vezeyilleridir. Mevcut yazma eserlere göre Şakāikun-nu mâniyyeye yazılan ilkzeyil, Âşık Çelebinin Tetimmetüş-Şakāikun-nu mâniyye adlı Arapçaeseridir. Nev îzâde Atâyînin Hadâikul-hakāikfî Tekmiletiş-şakāikı Türkçekaleme alınan ilk Şakāik zeylidir. Âşık Çelebi ile Nev îzâde Atâyîzeyillerinde otuz dokuz ortak biyografi bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacıaynı şahısların farklı yazarlarca kaleme alınmış terceme-i hâllerininmukayesesi sayesinde tarihî metinlerde bilgi akışı, kaynak eserlerinyazarlarının güvenilirliği ve birbirinden istifade derecesi hususlarında çeşitliveriler elde etmektir.Bu çalışma bir giriş ve dört bölümden meydana gelmektedir. Girişbölümünde İslam telif geleneğinde biyografik metinlerin toplandığı eserlereverilen genel bir isim olan tabakāt türünün ve terceme-i hâlin Müslümantoplumlardaki tarihî seyrine yer verilmiştir. Giriş bölümünde üzerindedurulan hususlardan biri de Şakāik-ı Nu mâniyye geleneğinin gelişimidir. 1.Bölümde Âşık Çelebinin Tetimmetüş-Şakāikun-nu mâniyye si veNev îzâde Atâyînin Hadâikul-hakāik fî Tekmiletiş-şakāikı hakkındaayrıntılı malumat verilmiştir. Çalışmanın 2. Bölümünde iki eserdeki ortakbiyografilerin mukayese tabloları sıralanıp bu tablolar sayesinde elde edilenveriler özetlenmiştir. 3. Bölümde Âşık Çelebi zeylindeki bir biyografiTürkçeye çevrilmiş, tümel mukayese yapılabilmesi gayesiyle Atâyînineserindeki biçimiyle yan yana konularak verilmiştir. Son aşama olan 4.Bölümde çalışma neticesinde varılan sonuçlar açıklanmıştır.