Klasik İslâm Modernizmi’nin Kur’ân Yorumlarına Etkisi: Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Örneği
Abstract
Klasik İslâm Modernizmi, Müslümanların ıslahını, silkinmesini ve medeniyetyarışında tekrar sahne almasını sağlamak amacıyla, dini/Kur’ân’ı ve buna bağlımüktesebâtı yeniden yorumlama çabalarına tekabül eden bir akımdır. Modernçağda Cemaleddin Afgânî ve Muhammed Abduh tarafından başlatılan buhareket ile Osmanlı İslâmcılığı arasında zamanlama, metot ve çözüm önerileribakımından bir takım benzerlik ve paralellikler bulunmaktadır. Söz konusuetkileşim Cumhuriyet Türkiye’sinde de sürmüş, Kur’ân, bu dönemde hidâyetve sosyolojik fayda ekseninde tefsire konu olmuştur.Elmalılı Hamdi Yazır, Meşrutiyet öncesi, Meşrutiyet ve Cumhuriyetdönemlerinde Klasik İslâm Modernizmi’nin Kur’ân yorumlarından etkilenenâlim ve mütefekkirlerden biridir. O, müellifi olduğu “Hak Dini Kur’ân Dili”adlı tefsir kitabını, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin talebi üzerine hazırlamıştır.Bu durum, Elmalılı’nın çalışmamıza konu olmasında etkili olmuştur. Bununlabirlikte o, Meşrutiyet öncesi ve sonrasıyla Osmanlı’nın son dönemine veCumhuriyet dönemine de şahit olmuştur. Diğer taraftan, CumhuriyetTürkiyesi’nde birçok müfessir ve Kur’ân araştırmacısının Klasik İslâmModernizmi’nden etkilemiş olduğunu söylemek mümkündür. Bu haliyle konubir makale boyutunu aşacağından dolayı, çalışmamızda tefsir konusundaCumhuriyet döneminin sembol ismi olan Elmalılı Hamdi Yazır ile yetinmeyiuygun gördük.Klasik İslâm Modernizmi’nin en olumlu yönü, Müslümanların problemleriyleKur’ân ayetleri arasında bağlantı kurmaları ve âyetlerin manalarınıgüncelleyerek toplumsal sorunlara Kur’ân eksenli çözüm arayışınagirmeleridir. İşin diğer olumlu yönü, söz konusu âyetlerin, bu konularlasınırlandırılıp dondurulmamış olmasıdır.