DÎVÂNU LUGÂTİ’T TÜRK’TE ARAÇ GEREÇLERE AİT SÖZ VARLIĞI
Abstract
Türkçe uzun tarihi geçmişinde son derece önemli eserlere kaynaklık etmiştir. İşte bu eserlerin en önemlilerinden biri hiç şüphesiz Dîvânu Lugâti't-Türk'tür. Kâşgarlı Mahmud'un bu önemli eseri Orhun Yazıtlarından sonra Türkçenin en önemli dil yadigârıdır. Kâşgarlı Mahmud'un 1074-1077 yılları arasında yazdığı bu eser Arap sözlükçülük geleneğine göre hazırlanmıştır. Sözlük içinde yaklaşık 8000 kelime bulunmaktadır. Dîvânu Lugâti't-Türk Türkçenin ilk sözlüğü ve grameridir. Her ne kadar Araplara Türkçe öğretme gayesiyle kaleme alınmış olsa da içerdiği zengin söz varlığı ile yazıldığı döneme dair önemli ipuçları vermektedir. Kâşgarlı Mahmud Türk boyları arasında karış karış dolaşarak onların gündelik hayatta kullandığı dil, gelenek-görenek ve yaşantılarını kaydetmiştir. Bu itibarla yalnız bir dilci ve sözlükçü değil aynı zamanda bir halk bilimcidir. Eserinin sonuna koyduğu dünya haritasında Cakarta adını verdiği Japonya'yı göstermeyi de ihmal etmemiştir. Dîvânu Lugâti't-Türk içerdiği söz varlığı ile bugüne kadar çok sayıda çalışmaya konu olmuştur. Bu kadar geniş hacimli bir eseri incelemek pek kolay değildir. İçerdiği zengin malzeme hala incelenmeye ve araştırılmaya gereksinim duymaktadır. Bu çalışmada söz konusu söz varlığı içindeki araç gereç kelimeleri farklı başlıklar altında tasnif edilmek suretiyle incelenmiştir. Bu sayede XI. yüzyılda Türk topluluklarının evde, tarlada, giyim kuşamda, savaşta, çocukların oyun oynarken kullandıkları oyuncaklara kadar kültür tarihimize ait bilgiler elde edilecektir