BİRRÎ MEHMED DEDE DİVÂNI'NDA ÂYETLERDEN İKTİBÂSLAR
Abstract
Her edebî çığırın arkasında, bir düşünce ve kültür birikimi vardır. Bütün edebiyatların olduğu gibi, Klâsik Türk edebiyatının da, edebiyatın duygu, düşünce, hayal ve sosyal yönlerini meydana getiren, çok zengin ve çeşitli kaynakları vardır. Klâsik edebiyat şair ve yazarları da, eserlerinde, normal olarak, bu düşünce ve kültür birikimini ifade etmeye çalışmışlardır. Bu çerçevede, Divan şairlerinin yararlandığı birçok kaynaktan birinin Kur'ân-ı Kerim olduğugörülür. Şairler, insanlara çeşitli şekillerde yol gösteren Kur'ân-ı Kerim âyetlerini, mana veya söz yoluyla iktibâs ederek, şiirlerinde kullanırlar. Çünkü bu âyetler, dinin sağlam ve sarsılmaz kuralları olarak, şairin kendisinin ve içinde yaşadığı hayatın düzenidir. Birrî Mehmed Dede de, şiirlerinde âyetlerden iktibaslar yapma yoluyla bu kaynaktan yararlanmıştır. Şair, na't, medhiyye, fahriyye gibi kaside çeşitlerinin yanı sıra gazel ve tarih manzumesi gibi şiir örneklerinde de âyetlere yer verir. Birrî, iktibâsın "ahsen" ve "hasen" tiplerine örnekler vererek bu konudaki hünerini ortaya koyar; şiirdeki anlamı öne çıkaran anlayışın, âyetleri kullanma yoluyla örneklerini verir. Bu durum onun bu kaynağı, şiirde kullanabilecek derecede iyi bildiğini gösterir