en-Nedîm’in [İbnü’n-Nedîm] el-Fihrist Adlı Eserinde Sûfîlere ve Tasavvufa Yaklaşımı
Abstract
En-Nedîm IV./X. asırda yaşamış Bağdatlı bir varrâk ve müelliftir. Onunel-Fihrist adlı kitabı ilk bilimler tarihi eseri olarak düşünülmektedir. Eser İslâmİlimleri yanında Felsefe, Kadim İlimler, Şiir, Edebiyat, Kimya gibi birçok farklıdisiplinlerde de önemli veriler ihtiva etmektedir. El-Fihrist, ilahiyat alanı içintemel kaynak niteliğinde bir bibliyografik eserdir. Müellifler ve telifleri hakkında bilgiler veren kitap, bu mânada tabakāt türü eserlerin metoduyla yazılmıştır. Hadîs, Kelâm, Fıkıh gibi İslâmî ilimlere, âlimlerine ve tasniflerinehas kıymetli ve ayrıntılı bilgiler içeren bu kitapta Tasavvuf ilmine özel bir alanayrılmamıştır. Ancak müellif, ehl-i tasavvuf hakkındaki verileri Kelâm’a dair5. Makalenin 5. fenninin girişinde ele almıştır. Burada bilinen bir sûfî silsilesine, ehl-i tasavvuftan musannifler ve eserleri hakkında bilgiler içeren birkaçlisteye yer vermiştir. Eserdeki sınırlı da olsa tasavvufî malumatın mâhiyeti veniteliği bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bu verilerin toplu olarakbulunduğu yerde ve eserin bütününde müellif bir ilim olarak ve hatta ismentasavvuftan bahsetmemiştir. Oysa en-Nedîm zâhid, sûfî, mutasavvıf gibi sıfatlarla nitelediği ve bu ilmin mensubu olan kişilerden açıkça bahsetmiştir. Onunniçin böyle bir yöntemi takip ettiği dikkate değerdir. Dolayısıyla bu çalışmaen-Nedîm’in tasavvuf algısını ve ehl-i tasavvuf hakkındaki düşüncelerini tahlil etmeyi amaçlamıştır. Konuyla ilgili birtakım değerlendirme ve sentezlertarihi ve toplumsal bağlam ışığında yapılmıştır.