TÜRKİYE’DEKİ GELENEKSEL SOHBET TOPLANTILARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Abstract
Yirmi birinci yüzyılın getirilerine bağlı olarak radyo, televizyon, internet ve telefon gibi kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması ve bunlara paralel şekilde ortaya çıkan farklı eğlence sektörleri, geleneksel kültürün icrâ zeminini zamanla ortadan kaldırmaya başlamıştır. Böyle bir ortamda bazı ge-leneksel yapılar çağın şartlarına uyarlanarak devam ettirilirken, bir kısmı ise zamanla uygulama dışı kalmıştır. Geleneksel sözlü kültürün taşıyıcısı ve bir eğlence biçimi olan sohbet toplantıları, özellikle uzun kış gecelerinde insanların bir araya gelerek belirli kurallar çerçevesinde hoşça vakit geçirmesini ve toplumsal dayanışmayı sağlayan sosyal bir organizasyondur. Sohbet toplantıları Türkiye’nin fark-lı bölgelerinde “Yârân/Yâren, Ateş Gezmesi, Kürsübaşı, Barana, Cümbüş Âlemleri, Ferfene/Herfene/ Harfene/Erfane, Gezek, Helebiş, Helva Sohbetleri, Muhabbet Gecesi, Oturak Âlemleri, Sıra Âlemleri, Sıra Eğlencesi, Sıra Gecesi ve Velime (Eyvan) Gecesi” gibi değişik isimlerle, Türkiye dışında ise “Coro Bozo, Konuşma, Geşdek, Meşrep ve Muhabbet” gibi benzeri adlarla bilinmektedir. Bu yazı, 2012-2016 yılları arasında il, ilçe ve beldeler olmak üzere Türkiye’nin çeşitli yerlerinde 372 kaynak kişiyle yapılan alan araştırması ve farklı kütüphanelerdeki çalışmalarda elde edilen veriler sonucunda oluşturulmuş-tur. Yapılan derlemeler ve araştırmalarla, Türkiye’deki geleneksel sohbet toplantılarının günümüzde bir kısmının geleneksel yapısına uygun bir şekilde icrâ edildiği, bir kısmının ise içinde bulunulan çağın şartlarına göre güncellenerek düzenlendiği tespit edilmiştir. Ayrıca çeşitli sebeplerden dolayı icrâ ze-minini kaybeden ve hakkındaki bilgileri, sınırlı sayıdaki sözlü ve yazılı kaynaklardan öğrenebildiğimiz sohbet toplantıları da vardır. Makalede, geleneksel sohbet toplantıları ile ilgili giriş mahiyetinde genel bilgiler verildikten sonra elde edilen verilerden hareketle sohbet toplantılarının mahallî isimleri yöre-lere göre sıralanmıştır. Ardından sohbet toplantılarının Türkiye’deki yayılma sahası gerekli açıklama-larla birlikte harita üzerinde belirlenen şekil ve renkler kullanılarak gösterilmiştir. Son olarak modern dünyadaki gelişmeler bağlamında sohbet toplantılarının devam ettirilmesinde ya da unutulmasında televizyon ve internet gibi kitle iletişim araçları ile derneklerin etkisi üzerinde durulmuştur. Bu şekil-de Türkiye’deki geleneksel sohbet toplantılarının mahallî isimleri, yayılma sahası ile güncel durumu ortaya konulmuştur.